Advocaat van de Nacht: ‘Sample clearance’

Tweemaandelijks schrijft Bjorn Schipper een column voor Clublife EDM Magazine waarin hij als ‘Advocaat van de nacht’ tips and tricks & do’s and don’ts geeft over alles wat te maken heeft met de dance-industrie. Check zijn elfde column hieronder of ga naar Clublife Magazine.

Sample clearance

In mijn vorige column heb ik het sprookje van sound sampling ontrafeld. Gaat het om (her)gebruik van een master opname, maakt de lengte van de sample niet uit. De fonogrammenproducent heeft een sterk recht. Aantoonbare overname van 1, 3 of 6 seconden kan dus al problemen opleveren als de rechthebbenden hiervoor geen toestemming hebben verleend. Overname van een stukje van een compositie ligt wat minder zwart-wit. Vraag is eerst of dat stukje muziek op zichzelf origineel genoeg is – en dus auteursrechtelijke bescherming geniet – en zo ja, of dat stukje dan (bewust) is overgenomen in het andere muziekwerk.

Wil je geen risico’s lopen of in ieder geval de risico’s verkleinen, vraag dan voorafgaande aan het (her)gebruik van een sample toestemming aan de rechthebbenden. Dit proces van toestemming vragen wordt ook wel clearance genoemd. We zullen zien dat sample clearance op zichzelf een kunst is.

Wie zijn ook alweer de mogelijke rechthebbenden op een sample? Aan de master kant hebben we te maken met de fonogrammenproducent – vaak een label – en de artiesten van wie de muzikale uitvoering in de master opname is vastgelegd. Meestal beschikt het label over de rechten van de artiesten op de in de opname vastgelegde uitvoering. In theorie zou je dus als het gaat om de naburige rechten vrij snel klaar kunnen zijn. Het wordt gecompliceerder als meerdere partijen rechthebbenden zijn op dezelfde master opname en deze partijen ook nog eens vanuit verschillende landen opereren. In dat geval dient iedereen zijn akkoord te geven en aan dat akkoord hangt meestal een prijskaartje.

Gebruik je een stukje van een master opname waarin al een sample verwerkt is – sampling over sampling – komt er aan de kant van het naburige recht nog een extra laag van rechthebbenden bij.

Het komt regelmatig voor dat de gebruiker van een sample nu al tot de conclusie komt dat gebruik van een stukje van de originele master te duur is en eieren voor zijn geld kiest door voor een goedkopere sound-alike, sample-alike of style-alike te gaan. In dat geval wordt de muzikale uitvoering nagespeeld om gebruik van de originele master te omzeilen. Het coveren van een bestaande uitvoering is binnen het naburige recht in principe vrij.

Klanknabootsing is echter niet onomstreden. Begin dit jaar viel The xx nog over een commercial van modehuis Hugo Boss waarin hun track ‘Intro‘ was nagebootst. Hugo Boss wekte daarmee ten onrechte de indruk dat The xx medewerking had verleend aan de reclame.

Het bruggetje naar het auteursrecht is dan snel gemaakt. Waar in het naburige recht meestal weinig discussie is over het coveren van een bestaande uitvoering, kunnen we binnen het auteursrecht helemaal los gaan op de vraag of overname van een stukje van een compositie wel of niet mag. Zonder de hulp van een musicoloog kom je dan meestal niet ver. Het is in ieder geval lang niet altijd zeker of voor het samplen uit een bestaand muziekwerk in auteursrechtelijke zin toestemming van de rechthebbenden nodig is. Vaak wel, maar het fragment zou ook zomaar tot het publieke domein kunnen behoren zonder dat iemand nog met succes een auteursrecht op dat stukje kan claimen. Dit zijn de blurred lines van het muziekauteursrecht.

Voor het clearen van een sample uit een compositie en/of tekst bestaat ook een hele keten aan rechthebbenden. Naast muziekauteurs heb je vaak te dealen met binnen- en/of buitenlandse (sub)publishers die allemaal hun auteursrechtelijke deel beheren. Muziekauteurs kunnen bovendien persoonlijkheidsrechten in stelling brengen tegen bijvoorbeeld een verminking van hun muziekwerken. Tussen deze verschillende rechthebbenden is afstemming nodig of een sample gebruikt mag worden, en zo ja, tegen welke voorwaarden.

En wat nu als we te maken hebben met meerdere binnen- en buitenlandse erven van overleden rechthebbenden die ook allemaal een vinger in de pap (willen) hebben?

Sample clearance kan ‘een ding’ zijn. Veelgehoorde klachten zijn dat het een kostbaar, tijdrovend en onzeker proces is. Ik heb Peter Gelderblom tijdens een panel op ADE wel eens horen vertellen dat hij meer dan een jaar op groen licht van de Red Hot Chili Peppers heeft moeten wachten voordat zijn hit ‘Waiting 4’ door de beugel kon. En dacht britpopband The Verve niet alle rechten van The Rolling Stones gecleared te hebben voor hun hit ‘Bitter Sweet Symphony’ toen daar ineens die ene ex-manager van de Stones opdook en alles – maar dan ook echt alles – opeiste?

De volgende keer: hoe sample clearance eventueel anders kan (of zou moeten).